Nasza miejscowość
Stare Miasto – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leżajskim, w gminie Leżajsk. Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Andrzeja Boboli należącej do dekanatu Leżajsk I w archidiecezji przemyskiej.
Początki Starego Miasta sięgają XVI wieku. Teren, na którym rozpościera się wieś, jest pierwotną lokacją miasta Leżajsk, które położone bezpośrednio nad rzeką San, narażone było niegdyś na ciągłe najazdy - głównie tatarskie. Najgorszym w skutkach okazał się najazd, jaki miał miejsce w 1524 r. Miasto zostało wówczas doszczętnie spalone, a większość mieszkańców wzięto w jasyr. Zniszczenia były tak wielkie, że na miejsce przybył osobiście król Zygmut I Stary, który w dokumencie z 27 września 1524 r., podpisanym we Lwowie, podjął decyzję o przeniesieniu Leżajska na niewielkie wzniesienie, oddalone o ok. 5 km od jego pierwszej lokalizacji.
Osada nazwana Starym Miastem (nazwa w sposób dosłowny nawiązuje do historii), która powstała na zgliszczach dawnego miasta była prężnie rozwijającym się ośrodkiem gospodarczym ze względu na bliskie sąsiedztwo Sanu. Jeszcze w czasach średniowiecza istniała tu strategiczna przeprawa przez rzekę i duży port rzeczny o nazwie „Pal”. Na terenie osady znajdowały się rozmaite warsztaty rzemieślnicze produkujące różnego rodzaju statki rzeczne (m.in. komięgi, lichtany, dubasy i szkuty), których używano do spławu głównie produktów rolnych z terenu całego starostwa leżajskiego do Gdańska. Lokalny dokument z 1761 r. wzmiankuje o rzemieślnikach zwanych rurnikami, którzy najprawdopodobniej zajmowali się wyrobem drewnianych rur służących do budowy sieci wodociągowej, również spławianych rzeką w głąb kraju.
W czasie II wojny światowej Niemcy stworzyli w Starym Mieście obóz pracy przymusowej, w którym wykorzystywali więźniów z okolic Nowego Sącza i Zakopanego do budowy fortyfikacji nad Sanem. Do połowy lat 40. XX w. wieś zamieszkiwała również ludność rusińska, o czym świadczy także dawna murowana cerkiew greckokatolicka z 1913 r., w której obecnie mieści się kościół parafialny pw. św. Andrzeja Boboli (dekanat Leżajsk I, archidiecezja przemyska). W ołtarzu głównym znajduje się ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1626 r. przemalowana w XVIII w. Jak podają źródła, na miejscu dawnej cerkwi istniała inna, którą spalono przed 1860, i której budowę datowano na 1228 r. (datę tę umieszczano konsekwentnie na kolejnych dębowych drzwiach spalonej cerkwi, gdy wcześniejsze ulegały zniszczeniu, stąd przypuszczenia, co do daty jej budowy).
Współczesną zabudowę wsi urozmaicają gdzieniegdzie charakterystyczne dla XIX w. drewniane domy o konstrukcji zrębowej.
Obecnie wieś leży w granicach administracyjnych gminy Leżajsk i powiatu leżajskiego. Na jej terenie usytuowane są dwa duże zakłady przemysłowe: Browar Grupa Żywiec SA, Zakład Przetwórstwa Owocowo - Warzywnego „Poltino” Sp. z o.o. oraz Park Przemysłowy Stare Miasto - Park, stworzony z myślą o przedsiębiorcach.
Przez Stare Miasto wiodą także szlaki turystyczne: pieszy - „Doliną Sanu”, żółty, do Leżajska i Sandomierza oraz wodny - „Błękitny San” (Sianki - Dąbrówka Pniowska).
Zabytki:
- dawna cerkiew greckokatolicka z XIX w., obecnie kościół parafialny,
- drewniane domy o konstrukcji zrębowej z końca XIX i początku XX w.
Na terenie Starego Miasta zlokalizowane są takie zakłady jak Browar Leżajsk i Hortino.
Na podstawie:
- Dzieje Leżajska pod red. Józefa Półćwiartka, Leżajsk 2003
- Leżajsk i wokół Leżajska, Wiesław Ziobro, Rzeszów 2007
- www.pl.wikipedia.org